Zaburzenia płynności mówienia. Różnice między giełkotem a jąkaniem.
Jąkanie to zaburzenie mowy charakteryzujące się częstymi powtórzeniami lub przedłużeniami dźwięków, sylab lub słów albo częstymi zawahaniami lub pauzami zakłócającymi rytmiczny przepływ mowy. Jąkanie powinno być klasyfikowane jako zaburzenie tylko wtedy, gdy jego nasilenie jest na tyle duże, że zakłóca płynność mowy. Termin jąkanie jest głównie powiązany z bezwiednymi powtórzeniami dźwięków, ale obejmuje także odbiegające od normy wahania czy pauzy przed rozpoczęciem mowy, określane przez jąkających się jako bloki, oraz przeciąganie pewnych dźwięków, najczęściej samogłosek i półsamogłosek. Dla wielu jąkających się powtórzenia są podstawowym problemem. Bloki i przedłużenia dźwięków są tylko wyuczonymi mechanizmami, mającymi pomagać w ukrywaniu powtórzeń, ponieważ strach przed nimi w czasie publicznych wystąpień jest najczęściej główną przyczyną psychologicznego niepokoju. Termin jąkanie jest powszechnie stosowany niezależnie od stopnia nasilenia zaburzenia: obejmuje osoby z ledwie postrzegalnymi trudnościami, u których jest to zaburzenie w dużej mierze kosmetyczne, a także osoby z niezwykle dotkliwymi symptomami, w przypadku których komunikacja werbalna jest bardzo utrudniona, czasami niemal niemożliwa.
Giełkot to zaburzenie mowy charakteryzujące się nieświadomością, małym zakresem uwagi, zakłóceniem percepcji, artykułowania i formułowania wypowiedzi. Jest to również zaburzenie procesów myślowych programujących mowę, a bazujących na dziedzicznych predyspozycjach. Inna definicja to wyrazem wrodzonych trudności w formułowaniu wypowiedzi lub organiczne zaburzenia centralnego mechanizmu mowy charakteryzujące się: szybkim tempem mówienia, powtórzeniami, opuszczaniem i krzyżowaniem sylab i wyrazów (szczególnie podczas pisania i czytania), redukcją grup spółgłoskowych, przejęzyczeniami w mówieniu, czytaniu i pisaniu.
Różnice między giełkotem a jąkaniem:
Podłoże zaburzenia: giełkot – centralne zaburzenie mowy, jąkanie – dysfunkcje neurowegetatywne.
Charakter zaburzenia: giełkot – brak skurczów, jąkanie – obecność skurczy.
Świadomość zaburzenia: giełkot – brak, jąkanie – obecna.
Tempo mówienia: giełkot – często zbyt szybkie, jąkanie – zazwyczaj normalne.
Budowanie wypowiedzi: giełkot – często niepoprawne, jąkanie – poprawne.
Obawa przed wypowiadaniem się: giełkot – nie występuje, jąkanie – występuje.
Koncentrowanie się na własnej wypowiedzi: giełkot – poprawia mówienie, jąkanie – pogarsza mówienie.
Rozluźnienie: giełkot – pogarsza mówienie, jąkanie – poprawia mówienie.
Obecność współruchów i grymasów: giełkot – raczej nie występują, jąkanie – często występują.
Głośne czytanie dobrze znanego tekstu: giełkot – złe, jąkanie – płynne.
Głośne czytanie tekstu nieznanego: giełkot – płynne, jąkanie – złe.
Cechy psychiczne: giełkot – kłótliwość, impulsywność, niefrasobliwość, jąkanie – nieśmiałość, nieufność, niepewność.