Sport i rozluźnienie mięśni w terapii logopedycznej
(I)
Pracując z dziećmi, młodzieżą, dorosłymi, niewątpliwie musimy podjąć temat wplecenia sportu do terapii logopedycznej. Na pewno łatwiej to osiągnięć w pracy z młodzieżą oraz dorosłymi, trudniej zaś, gdy w terapii są dzieci przedszkolne. Sport szeroko rozumiany jako aktywność fizyczna, wpływa na kondycję fizyczną i psychiczną, a szczególnie ta druga jest potrzebna do osiągnięcia celu terapeutycznego w logopedii. Pracując nad oddechem (respiracją) jako naturalnym odruchem człowieka, oddziałujemy na motorykę aparatu artykulacyjnego. Dobry, poprawny oddech, wpływa na właściwe mówienie. Podczas wdechu w naturalny sposób nabieramy tyle powietrza ile potrzebujemy do wypowiedzi, zdania, czy poszczególnego wyrazu. Niezbędna jest korelacja między wdechem i wydechem. Gdy nie oddychamy prawidłowo, narażamy się niedotlenienie organizmu, infekcje dróg oddechowych, zaburzenia płynności mowy, wiotkość warg, policzków, żwaczy, powstają wady zgryzu. Każda aktywność fizyczna, czy to jazda na rowerze, na rolkach, bieganie, zwiększa pojemność płuc, wydłuża fazę oddechową. Szczególnie istotne jest to przy jąkaniu, gdzie charakterystyczny dla wady szybki wyrzut powietrza powoduje zaburzenie fazy wydechowej, skraca treść wypowiedzi, wpływa na bloki i mimikę. Najmniejsza aktywność fizyczna powoduje poprawę jakości życia, wychodząc na zdrowie naszej psychice. Zrzucamy balast, nerwowość życia, wlewamy endorfiny. W trakcie ćwiczeń przyśpieszona akcja serca, wydzielony pot, jest zupełnie czymś innym niż reakcja związana z problemami logopedycznymi, komunikacyjnymi, czy to to w świecie ludzi dorosłych, młodzieży czy też najmłodszych naszych pacjentów. Regularność ruchowa reguluje emocje, zmniejsza napięcie i wszelki dyskomfort, poprawia wydolność nie tylko fazy oddechowej ale też wzmacnia kondycję organizmu, dotlenia mózg, poprawia jakość snu. Każde zaś drobne osiągnięcie cieszy, angażując kolejne wyzwania, którym możemy sprostać. Sport nie zastąpi terapii logopedycznej tak samo jak terapia logopedyczna sportu. Połączenie obu da niewątpliwie pożądany efekt, wyrówna zdrowie psychiczne, wspomoże pracę na zajęciach logopedycznych.
(II)
Jak wiadomo, rozluźnienie mięśni i emocji jest głównym warunkiem naturalnej mowy. Większość jąkających się w trakcie komunikacji mowy odczuwa uczucie niepokoju, niepewności, strachu. Charakteryzują się zaburzeniami równowagi i ruchliwości między procesami pobudzenia i hamowania oraz zwiększoną emocjonalnością. Każda, nawet niewielka sytuacja stresowa, staje się zbyteczna dla ich układu nerwowego, powoduje napięcie nerwowe i nasila zewnętrzne objawy jąkania. Wiadomo, że wiele jąkających się mówi swobodnie, gdy są spokojni. A stan spokoju zapewnia głównie ogólne rozluźnienie mięśni. I odwrotnie, im bardziej rozluźnione są mięśnie, tym głębszy jest stan ogólnego spokoju. Pobudzenie emocjonalne słabnie, gdy mięśnie są wystarczająco pełne rozluźnione. Nauczyć się dowolnie rozluźniać mięśnie, uwolnić się od nadmiernego napięcia można tylko dzięki stałej świadomej kontroli ich aktywności. Umiejętność rozluźnienia mięśni nazywana jest rozluźnieniem, czyli rozluźnieniem mięśni. Umiejętność arbitralnego rozluźniania mięśni jest rozwijana poprzez stosowanie specjalnych ćwiczeń, które przyzwyczajają do odczuwania silnego napięcia mięśni, a następnie ich rozluźnienia. Relaks, zarówno fizyczny, jak i psychiczny, jest głównym celem ćwiczeń relaksacyjnych. Wielu z was jest już tak przyzwyczajonych do wysiłku fizycznego, że postrzega go jako stan naturalny. Należy jasno zrozumieć, że po opanowaniu relaksu nauczysz się regulować napięcie, czyli relaksować się wtedy, gdy będziesz tego potrzebował. Przed wykonaniem ćwiczeń należy uważnie zapoznać się z zaleceniami metodycznymi. Czytając opis każdego ćwiczenia, spróbuj wyobrazić sobie, jak będziesz je wykonywać. W miarę jego opanowania zwracaj szczególną uwagę na zdobywanie praktycznych doświadczeń. Nie spiesz się! Metoda relaksacyjna zakłada stopniowe opanowanie ćwiczeń, których głównymi warunkami są cierpliwość i wytrwałość.
Doświadczenie udowodniło, że relaks można osiągnąć tylko poprzez regularne i systematyczne wykonywanie tego zestawu ćwiczeń przez długi czas. Pamiętaj, że korzystne działanie relaksacji w całości nie zostanie osiągnięte od razu. Z czasem zaczniesz wykonywać ćwiczenia relaksacyjne w szybszym tempie niż na początku. Później możesz się zrelaksować, gdy zajdzie taka potrzeba. Nie jest to łatwe, ale i tego na pewno się nauczysz. Na pewnym etapie nie będziesz już musiał wykonywać ćwiczeń z elementów, jak na samym początku zajęć. I wreszcie, będziesz mógł (w razie potrzeby) na polecenie rozładować wewnętrzny napięcie. Teraz już wiecie – i to jest niezwykle ważne – o swoich możliwościach przezwyciężenia wewnętrznego napięcia. I są w stanie zrobić to sam – bez jakiejkolwiek ingerencji z zewnątrz. Kompleks ćwiczeń relaksacyjnych trzeba opanować na tyle dobrze, aby doprowadzić wykonywanie każdego z nich do automatyzmu. Jest to podstawa „minutowego” relaksu, z którego powinieneś być w stanie korzystać wielokrotnie w ciągu dnia. Na przykład przed poważną dyskusją, przed egzaminem odpowiedzialnym, w sytuacji konfliktowej w domu lub w pracy. Innymi słowy, kiedy trzeba się zrelaksować, rozładować napięcie. Kiedy naprawdę opanujesz relaks, stanie się on integralną częścią twojego stylu życia, a to z kolei przyczyni się do poprawy mowy.